Morzycki Jerzy (1905–1954), lekarz, mikrobiolog, wiceminister zdrowia, profesor Akad. Med. i dyrektor Państwowego Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdańsku. Ur. 25 I w Hallensee pod Berlinem. Był synem Bolesława, inżyniera metalowca, i Władysławy z Zakrzewskich. Dzieciństwo spędził w Niemczech, Finlandii i Rosji, ucząc się prywatnie. Uczęszczał do gimnazjum w Zakopanem (1921), maturę uzyskał w Państwowym Gimnazjum Humanistycznym w Bydgoszczy w r. 1923. T. r. wstąpił na Wydział Lekarski Uniw. Warsz. Podczas studiów odbył podróż po Afryce. Doktorat wszech nauk lekarskich uzyskał w styczniu 1931 w Warszawie. Od r. 1929 pracował w Dziale Bakteriologii i Medycyny Doświadczalnej Państwowego Zakładu Higieny (PZH) w Warszawie pod kierunkiem Ludwika Hirszfelda, później Feliksa Przesmyckiego. Po odbyciu służby wojskowej został skierowany przez Przesmyckiego do pracy w terenie. Pracował jako dyrektor Miejskiego Instytutu Higieny w Bydgoszczy (1933), od r. 1934 powołany na kierownika nowo powstałej filii PZH w Poznaniu, którą szybko rozwinął i powiązał z terenem w zakresie zwalczania chorób zakaźnych, czyniąc ją wzorcową. W r. 1938 powołany został na kierownika filii PZH w Gdyni, która miała wypełniać zadania Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej. W r. 1939 uczestniczył jako lekarz marynarki wojennej w obronie Gdyni i Oksywia. Uciekł z niewoli niemieckiej. W październiku 1939 udało mu się wywieźć (w oddzielnym wagonie) cały personel Instytutu do Warszawy.
W r. 1940 został kierownikiem Oddziału Walki z Epidemiami PZH. Zorganizował walkę terenową z durem plamistym, brzusznym i czerwonką. Tworzył w tzw. Generalnej Guberni kolumny do walki z epidemiami działające głównie na Lubelszczyźnie; w ramach tych kolumn organizowano również ucieczki Żydów. Był inicjatorem i uczestnikiem tajnej produkcji szczepionek przeciwko durowi plamistemu dla ludności polskiej i dostarczania ich do więzień, obozów koncentracyjnych i oddziałów partyzanckich. Wykładał mikrobiologię na tajnych kursach PZH, na których oprócz asystentów technicznych uczyli się także studenci tajnego uniwersytetu. Jednocześnie prowadził laboratorium analityczne przy ul. Mazowieckiej i praktykę prywatną. Z ramienia Robotniczej Partii Polskich Socjalistów został z początkiem 1944 r. członkiem Krajowej Rady Narodowej. Wysłany do lasów parczewskich organizował pomoc sanitarną dla oddziałów Armii Ludowej. Po wyzwoleniu Lublina został w Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego zastępcą kierownika resortu pracy, opieki społecznej i zdrowia, następnie Naczelnym Nadzwyczajnym Komisarzem do walki z epidemiami oraz objął tekę wiceministra zdrowia. Na tych stanowiskach szybko opanował epidemie wojenne przy pomocy kolumn sanitarno-epidemiologicznych. Ukończył rozpoczętą w Poznaniu pracę Badania nad nosicielstwem pałeczek duru brzusznego („Przegl. Epidemiologiczny” 1947); habilitował się w r. 1944 na Uniw. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i objął katedrę mikrobiologii lekarskiej na Wydziale Lekarskim tamże. W r. 1945 został profesorem nadzwycz. Powołany w r. 1946 na profesora zwycz. mikrobiologii na nowo utworzonym Wydziale Lekarskim w Gdańsku, opuścił stanowisko wiceministra zdrowia i Wydział Lekarski Uniw. Marii Curie-Skłodowskiej, objął Zakład Mikrobiologii Lekarskiej w Gdańsku i przystąpił jako dyrektor do organizacji Państwowego Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej, ograniczając się odtąd do pracy naukowej.
M. był autorem 66 prac w języku polskim, angielskim, rosyjskim, francuskim i niemieckim. Początkowo w PZH zajmował się serologią i immunologią (ciała grupowe O, A, B w ślinie, endotoksyny durowe i czerwonkowe, toksyna błonicza, surowice lecznicze) ogłaszając m. in. Surowice lecznicze i ochronne w praktyce lekarskiej (W. 1935), Seroterapia i wakcynoterapia (w: Podręczna Encyklopedia Lekarza Praktyka, W. 1938). Pracując w terenie (Bydgoszcz, Poznań, Gdynia) zajmował się epidemiologią duru brzusznego, zwłaszcza nosicielstwem pałeczek duru na terenie woj. poznańskiego. Będąc w Warszawie interesował się bakteriofagami, zawartością antygenu Vi oraz pierwszymi próbami hodowli tkankowej drobnoustrojów. Badania te kontynuował w Gdańsku od strony biologicznej. Zajmował się rozpoznawczym znaczeniem bakteriofagów w durze brzusznym i czerwonce („Pol. Tyg. Lek.” 1947), optymalnymi warunkami wzrostu bakteriofagów („Przegl. Epidemiologiczny” 1949). Do doświadczeń skonstruował przyrząd własnego pomysłu. Ogłosił Badania nad taktycznymi ruchami cząstek bakteriofagowych („Med. Doświadczalna i Mikrobiologia” 1949 i po angielsku w „Bulletin of the Institute of Marine and Tropical Medicine” 1949). Prowadził badania epidemiologiczne nad zanieczyszczeniem Wisły i Zatoki Gdańskiej. Zwrócił uwagę na niedocenianą u nas parazytologię lekarską, prowadził próby hodowli pierwotniaków Trypanosoma equiperdum i Leishmania tropica („Biul. Państw. Inst. Med. Morskiej i Tropikalnej” 1953), był współzałożycielem w r. 1948 Polskiego Tow. Parazytologicznego i jego pierwszym prezesem aż do śmierci. Zainteresowania bakteriofagami doprowadziły M-ego do tematyki wirusologicznej. W zorganizowanej przez siebie pracowni wirusologicznej badał wirusy grypy, żółtaczki zakaźnej, neurotropowe głównie wywołujące zapalenie mózgu. Prowadził doświadczenia na zarodkach kurzych, zwierzętach, badania terenowe. Przy pracach nad poliomyelitis wprowadził do Instytutu po raz pierwszy w Polsce metodę hodowli wirusów na tkankach („Biul. Państw. Inst. Med. Morskiej i Tropikalnej” 1953, „Med. Doświadczalna i Mikrobiologia” 1954), co stało się punktem zwrotnym w twórczości naukowej M-ego: zaczął tworzyć własną szkołę. Stosował hodowlę tkanek jako metodę diagnostyczną przy izolacji i identyfikacji wirusów neurotropowych. Badał mechanizm powstawania poliomyelitis, wpływ środków nasennych i wysiłku fizycznego na przebieg doświadczalnego zakażenia wirusem Poliomyelitis („Biul. Państw. Inst. Med. Morskiej i Tropikalnej” 1955). Ponadto ogłosił Porażenie dziecięce nagminne (poliomyelitis) (W. 1949). Był współautorem 2 rozdziałów: Dury rzekome, Zatrucia pokarmowe, w pracy „Ostre choroby zakaźne" pod red. S. Wszelakiego (W. 1952 III; był członkiem ścisłego komitetu redakcyjnego), skryptu Mikrobiologia ogólna (W. 1954, 2. wyd. W. 1956), rozpraw: Metody hodowli tkanek („Postępy Higieny i Med. Doświadczalnej” 1955), Porównanie zawartości kwasów nukleinowych w pełnych i niepełnych postaciach wirusa grypy („Biul. Państw. Inst. Med. Morskiej i Tropikalnej” 1956). Był redaktorem „Przeglądu Epidemiologicznego” (1947–51) i „Biuletynu Państwowego Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej” (1948–54). Odznaczony był m. in. Komandorią Orderu Odrodzenia Polski III kl. Zmarł 8 VII 1954 w Gdańsku, pochowany został 12 VII na Centralnym Cmentarzu w Srebrzysku.
Żonaty z Reginą Régamey, potem Marią Wojno, profesorem mikrobiologiem, miał 3 córki: Ewę, Marię, Elżbietę – studentki medycyny.
Łoza, Czy wiesz, kto to jest?, s. 504 (fot.); Rocznik Lekarski Rzeczypospolitej Polskiej, W. 1936 s. 1183, 1315, W. 1938 s. 481; – Dziesięciolecie medycyny w Polsce Ludowej 1944–1954, W. 1956 s. 608; Kryński S., Prof. dr Jerzy Morzycki (1905–1954). Wspomnienie pośmiertne, „Biul. Państw. Inst. Med. Morskiej i Tropikalnej” T. 6: 1955 s. 9–22 (fot., spis prac); Przesmycki F., Jerzy Morzycki 25 I 1905 – 8 VII 1954, „Życie Szkoły Wyższej” T. 2: 1954 nr 9 s. 143–4; tenże, Prof. dr Jerzy Morzycki. Wspomnienie pośmiertne, „Przegl. Epidemiologiczny” R. 8: 1954 nr 4 s. 236–8 (fot.); – Nekrologi z r. 1954: „Dzien. Bałtycki” nr 163, 164, „Głos Wybrzeża” nr 163, „Służba Zdrowia” nr 32 s. 2; – Arch. Gł. B. Lek.: Akta Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej i fot. T. 97; – Informacje Józefy Makarowskiej, Mariana Szudarskiego (z Instytutu Medycyny Morskiej), Edmunda Wojciechowskiego.
Teresa Ostrowska